DUNYANIN GORMEDIGI SURGUNLER (2)

24 Nisanda Ermenilerin soykirim iddialariyla dunya gundemini mesgul ederken, ''dunyanin gormedigi'' veya ''gormek istemedigi'' surgunleri Turkiye ve dunya gundemine tasimak amaciyla haber hazirladim. Bircok kaynaktan derleyerek hazirladigim bu haberi bugun Anadolu Ajansi olarak yayina verdik.

Ancak haberimi hazirlarken Rumeli'den goclerle ilgili cok celiskili
rakamlarla karsilastim. Keske bu konuda daha derli toplu bilgiler olmus
olsaydi.

Saygilarimla,

Omer CETRES

DUNYANIN GORMEDIGI SURGUNLER (2)

-BIRINCI DUNYA SAVASI ONCESI VE SONRASINDA

KAFKASLAR VE BALKANLARDA YASAYAN MILYONLARCA

MUSLUMAN HALK, ANAYURTLARINDAN SURGUN EDILDI

-BALKANLARIN OSMANLI'NIN ELINDEN CIKMASIYLA

SIRBISTAN,BULGARISTAN, ROMANYA, YUNANISTAN,

MAKEDONYA VE KOSOVA'DAN 3.5 MILYONA YAKIN

TURK VE AKRABA TOPLULUK, ANADOLU'YA GOC ETMEK

ZORUNDA KALDI

-ANAYURTLARINDAN MALLARINI BIRAKARAK KACAN

INSANLARIN BIRCOGU YOLLARDA ACLIK VE HASTALIKTAN

YASAMINI YITIRDI, O TOPRAKLARDA KALANLAR ISE

YILLARCA ASIMILASYONA MARUZ KALDI


ANKARA (A.A) - 21.04.2009 - Omer Cetres - Uskup, Kalkandelen, Manastir, Ohri, Selanik, Saraybosna, Prizren, Sumnu, Varna, Deliorman, Belgrad, Sancak... Rumeli Turklerinin ''cil cil kubbeleriyle'' geride birakip gelmek zorunda kaldiklari sehirlerden sadece birkaciydi.

Rumeli Turkleri, ayri bir ani, ayri bir aci, ayri bir ozlemle terk edilmeye zorlanmisti ecdat yadigari topraklari....

Sehzade Suleyman Pasa'nin 1352 yilinda Rumeli'ye gecisi ve art arda devam eden fetihlerle Osmanli, kisa surede Balkanlarin tek hakimi haline geldi. Turklerin Rumeli'ne yerlestirilmesi ve bolgenin yerli halklari olan Arnavutlarla, Bosnaklarin da Islam'i secmesi Balkan cografyasini ikinci bir Anadolu yapti. YaklasIk 500 yil idaresi altinda yasadiklari Osmanli'nin zayiflamasiyla birlikte bu bolgede yasayan Turkler ve Musluman halklari da zor gunler bekliyordu. 1912 yilinda yapilan 1. Balkan Savasi'nin kaybedilmesiyle de elden cikan topraklardan milyonlarca Turk, Bosnak ve Arnavut, Anadolu'ya goc etmek zorunda birakildi. Goc etme imkani bulamayanlar ise kaldiklari cografyada cesitli asimilasyonlara maruz kaldi.

Goclerin en aci yani ise 500 yili askin Osmanli idaresinde kalan cografyadaki Turk sehir mimarisinin en guzel ornekleri olan eserlerin yok edilmesi oldu. Osmanli'nin 15 bin 787 mimari yapi insa ettigi Balkanlar'da goclerle birlikte bu tarihi eserler de sahipsiz kaldi. Osmanli'nin izlerini yok etme pahasina bircok tarihi cami, han, hamam yikildi, geri kalan bir cok tarihi eser ise aslindan uzak gorunumle restore edilip amaci disinda kullanildi.

-BALKANLARDAN ILK GOCLER SIRBISTAN'DAN BASLADI-

Balkanlardan Anadolu’ya gocun ilk donemi, 1804 yilinda Sirp isyani ile basladi. 1804'te isyan eden Sirplarin siddet hareketleri sirasinda, Semendire'ye bagli yerlerde Turklere karsi girisilen katliamdan kacanlar, Rumeli ve Bosna-Hersek'e goc etti. 1826'da yapilan Akkerman Antlasmasi ile 150 bin Turk, Sirbistan'dan goc etmek zorunda kaldi. 1867 yilinda Sirplarin zulmunden kacan 150 bin civarinda Bosnak da Turklerle birlikte Anadolu’ya goc etti. Yine 1908-23 yillari arasinda 300 bin, 1923–33 yillari arasinda da 350 bin Turk Sirbistan'dan goc etti. Goc edenlerin bir kismi ise yollarda hastalik ve acliktan oldu.

-YUNANISTAN'DAN GOCLER-

Yunanistan'dan Turkiye'ye ilk gocler 1820 yilinda Mora isyanindan sonra basladi.

Avrupa'dan gelen gonullu askerlerle Rum ceteciler, Teselya ve Ege adalari ile Mora'da oturan Turk ve Musluman halka zulmetmeye basladi ve 32 bin Musluman Turku oldurdu. Rusya ile Ingiltere arasinda yapilan anlasma ile 1826 yilinda bagimsiz Yunan devleti kuruldu ve Musluman halki Yunanistan'dan cikarma karari alindi. Bu kararla birlikte Turkler yuzyillarca yasadiklari cografyadan surgun edilmeye baslandi.

Mora'nin ardindan Girit'te de 1864 yilinda Rumlarin sivil Turk halkina karsi katliamlara girismesi uzerine, bu bolgeden Anadolu'ya ve Istanbul'a 60 bin kisi goc etti. Birinci Dunya Savasi'ndan sonra da Yunanistan'daki Turklerden bir kismi, Anadolu'ya kacmak zorunda kaldi. Kurtulus Savasi'ni takip eden Lozan Antlasmasi hukumlerine gore yapilan mubadelede ise Turkiye'ye 1923-1933 yillari arasinda 384 bin kisi geldi.

Yunanistan'dan gocler, 1934-1960 arasinda da devam etti. Bu tarihlerde 23 bin 788 kisi Turkiye'ye geldi. 1960-1970 arasinda ise 20 bin kisi Yunanistan'dan Turkiye'ye yerlesti.

-BULGARISTAN-

Ruslarin 1828'de Tuna'yi asarak Edirne'ye kadar gelmesi ve Bulgarlari Turklerin uzerine saldirtmasi sonucu 30 bin Turk, Anadolu'ya goc etti. 1876'da Rusya, Almanya ve Avusturya tarafindan Balkanlar bolundu. Avusturya, Bosna-Hersek'i aldi, ayrica Bulgarlar ve Sirplara, Rusya himayesinde bagimsizlik verildi.

Ayni yil Bulgarlar, Turklere karsi siddet hareketlerine giristi. Buradaki Turkleri korumakla gorevli Turk ordusunun hareketi, Avrupa devletlerinin mudahalesiyle durduruldu. Binlerce Turk, Edirne, Istanbul ve Anadolu'ya goc etti. 1877-78 Osmanli-Rus Savasi'ndan sonra yapilan Berlin Antlasmasi ile Bulgaristan devletinin kurulmasi kabul edildi. Bu durum, Bulgaristan'daki Turkler icin kotu sonuclar dogurdu. 1876-1878 yillari arasinda 200 bin Turk, Edirne ve civarina yerlesti. Sonraki yillarda ise 300 bin gocmen, Rumeli'den Anadolu'ya gecti. Kuzey Bulgaristan'dan goc eden bir kisim Turk ise Rodoplar'da ugradiklari silahli saldirilarda agir kayiplar vererek Turkiye'ye gelebildi. Bu tarihlerde Dogu ve Bati Trakya ile Istanbul'un her yeri gocmenlerle doldu. Osmanli bu gocmenlerin iskani konusunda buyuk zorluklar yasadi.

Arsivlerde, 1885-1923 yillari arasinda Bulgaristan'dan Turkiye'ye 500 bin kisinin goc ettigi belirtiliyor. 1923-1933 yillari arasinda ise goc edenlerin sayisi 101 bin civarindadir. Yine Bulgaristan'dan 1934-1960 arasinda 272 bin 971 kisi, 1968-79 yillari arasinda da Bulgaristan'dan Turkiye'ye 116 bin 521 kisi Turkiye'ye goc etti.

Bulgaristan’dan son goc hareketi ise 1989 yilinda Bulgar hukumeti tarafindan burada yasayan Turklerin Turkiye'ye goce zorlanmalari ile baslatildi. Gocmenler kitleler halinde trenlerle Turk sinirina birakildi. Boylece Turkiye, II. Dunya Savasi'ndan sonra Avrupa'da gorulen en yogun ve zorunlu goc akimini yaklasIk uc aylik bir sure icinde kabul etmek durumunda kaldi. Bu donemde 64 bin 295 aileye mensup 226 bin 863 kisi serbest gocmen olarak Turkiye'ye geldi. Bu tarihten itibaren 1995 yilina kadar da aralikli olarak gelen serbest gocmenlerin sayisi 73 bin 957 kisiye ulasti.

Butun bu goclere ragmen bugun Bulgaristan'da halen 1 milyonun ustunde Turk bulunuyor.

-ROMANYA-

Romanya topraklari, Osmanli Imparatorlugu idaresindeyken, Besarabya ve Kirim'dan on binlerce Turk buraya yerlesti. 1806-1812 Osmanli-Rus savaslarinda, Rus ordularinin Tuna'yi asarak Sumnu'ya kadar ilerlemesi uzerine bu bolgede yasayan Turkler goce zorlandi. Sumnu ve Dobruca civarindan, 1812 yilindan sonra 200 bin Turk, Anadolu'ya goc ederek basta Eskisehir olmak uzere cesitli bolgelere yerlestirildi.

1877-1878 Osmanli-Rus Savasindan sonra Besarabya'nin Ruslarin eline gecmesi Dobruca'nin ise Rumenlere birakilmasi uzerine Turklerin gocu yeniden basladi. O yillarda Dobruca'dan 80 bin civarinda Turk, yurtlarini terk ederek Anadolu'ya yerlesti. 1923'ten sonra, Dobruca'dan yeni gocler basladi. 1923-1933 arasinda 33 bin 852 kisi goc etti. 1934-1960 yillari arasinda ise Romanya'dan goc edenlerin sayisi 87 bin 476'ya ulasti.

-YUGOSLAVYA-

Yugoslavya'dan Turkiye'ye Cumhuriyet doneminde toplam 77 bin 431 aileye mensup 305 bin 158 kisi goc ettigi, resmi kayitlarda yer aliyor.

Yugoslavya idaresinin baskilari sonucu 1946-1968 ve 1971 yillarini kapsayan goclerde ozellikle Uskup, Prizren ve Sancak bolgesinde yasayan Turk, Bosnak ve Arnavutlar, evlerini ve mallarini cuzi fiyatlara satarak Turkiye'ye gelmek zorunda birakildi.

(OMR-SU)